Ons microbioom: som van alle microben die in en op ons leven

De term microbiota staat voor een verzameling van microben die op een bepaalde plek leven. Die plekken kunnen erg verschillend zijn. Zo kan een verzameling microben leven in een plantenbak. Maar ook in en op ons eigen lichaam voelen microben zich thuis.

Overal
Op de hele wereld leven er een nonillion bacteriën (1 met 30 nullen). Samen met alle schimmels, archaea en algen vormen zij de microbiota van onze planeet. Met ruim 100 duizend miljard microben in en op ons lichaam, is de menselijke microbioom ook behoorlijk groot.

Van mond tot oksel
Onze eigen microben verblijven allemaal op hun eigen plek, bijvoorbeeld in de mond of in de darmen. De microben die in je mond leven, behoren samen tot de orale microbiota. De verzameling van microben in je darmen heet de darmmicrobiota. En ga zo maar door. Je hebt dus ook een okselmicrobiota.

Darmflora
Vroeger gebruikten wetenschappers de term darmflora als ze het over de microben in de darmen hadden. Maar het woord ‘flora’ verwijst naar planten, en daartoe behoren de microben niet. Die naam is nu dus veranderd in darmmicrobiota.

In het geheel genomen, kunnen deze microben bijna worden aangemerkt als een extra orgaan van je lichaam.

Het microbioom is een massa van ongeveer 2 kilo die bestaat uit goede bacteriën. Deze bacteriën leven onder andere in je darmen. De gezondheid van je microbioom is heel belangrijk voor je lichaam. Zo heeft je microbioom een hele grote invloed op je immuunsysteem, de ontwikkeling van je hersenen en het verteren van je eten. Het microbioom functioneert ook als een waarschuwingssysteem, binnen in je lichaam, voor ziekten zoals kanker.

Het hoogste aantal aan microben zijn bacteriën en komen vooral in de darm voor – hoewel ze ook op de huid, in de neus, de mond en in het urogenitaal stelsel huizen.

Essentiële microben
• voor het immuunsysteem
Wij verwerven deze essentiële microben op het moment van geboorte via het geboortekanaal, vervolgens via de moedermelk, en vervolgens uit het voedsel dat we eten en het milieu waarin we leven.

Baby’s geboren via een keizersnede worden niet blootgesteld aan het eerste contact met de vaginale microben van de moeder en er is enig bewijs dat hun immuun systemen enigszins aangetast kan worden, wat leidt tot het meer voorkomen van een allergie. Deze microben spelen dus een duidelijke rol in de immuniteit.

• Voor spijsvertering
Het totale aantal genen in de darmmicrobiotica kan oplopen tot 8 miljoen – in schril contrast met de ongeveer 23.000 menselijke genen. En deze microben zijn absoluut noodzakelijk.

Het menselijk genoom heeft bijvoorbeeld minder dan 20 enzymen die koolhydraten kunnen verteren, zelf kunnen we de meeste koolhydraten die we eten niet afbreken of verteren. Het genoom van slechts één darm bacterie heeft daarentegen meer dan 260 van dergelijke enzymen.

• Het maken van vitaminen, neurotransmitters en enzymen
Wij hebben ook microben nodig voor het maken van sommige vitaminen die we niet zelf kunnen maken – met inbegrip van vitaminen B en K. Bovendien spelen onze darmbacteriën een rol bij de vervaardiging van neurotransmitters (met inbegrip van serotonine), enzymen en allerlei andere signaal gevende moleculen die invloed hebben op het immuunsysteem en de metabole systemen.

Sommige van deze verbindingen kunnen een rol spelen bij het reguleren van onze stress niveaus en zelfs temperament: onderzoekers vonden dat wanneer de darm microben van avontuurlijke muizen in de ingewanden van timide muizen getransplanteerd werden, zij avontuurlijker werden. De uitdrukking ‘darmreactie’ geldt dus misschien letterlijk.

Op welke manier besteedde wij deze belangrijke functies aan een horde van microben uit?

Snelle voortplanting en evolutie

Bacteriën vermenigvuldigen zich veel sneller dan wij -sommigen creëren iedere 25 minuten een nieuwe generatie – zodat hun genomen zich veel sneller kunnen wijzigen.
Zij kunnen zich derhalve sneller aanpassen aan de kansen en bedreigingen dan wij – en bovendien kunnen ze genetisch materiaal relatief gemakkelijk onderling uitwisselen.

Omdat ze zo snel kunnen evolueren, helpen ze ons lichaam sneller in te spelen op veranderingen in onze omgeving. In het verleden stelde dit snelle reactiemechanisme ons in staat (‘ons’ is de combinatie van onszelf en onze 100 biljoen gasten) tot het maken van nuttige vaardigheden die wij vooraf niet hadden.

Antibiotica crisis

Deze snelle reactie is echter ook de reden waardoor wij in een antibiotica crisis terecht kunnen komen. Als een bacterie resistentie tegen een antibioticum ontwikkelt, kan het gen dat verantwoordelijk is voor die weerstand dat overdragen aan een verwant gen, en kan binnen de kortste keren een algemene weerstand ontwikkelen.

De darmmicrobiotica heeft de grootste impact op onze gezondheid. Het helpt ons om energie en voedingsstoffen te halen uit het voedsel dat we eten.

Het speelt ook een beschermende rol tegen andere potentiële invasieve ziekteverwekkers door zelf niches (gebieden) te bezetten die anders bezet konden worden, of door het milieu ongastvrij te maken om ongewenste ‘indringers’ te weren. Dit heet “invasie weerstand“.

Een betere veerkracht van de darm gemeenschap van één persoon verklaart waarom sommige mensen bezwijken aan voedselvergiftiging, terwijl anderen dezelfde maaltijd zonder nadelige gevolgen eten.

Als de samenstelling van de microbiotica van de darm wordt verstoord kan het schadelijk zijn voor de gezondheid. Bijvoorbeeld antibiotica kan het aantal microben verminderen en de werking van microben in de darm als oorzaak van gastro-intestinale ontsteking en kwetsbaar worden voor ziekteverwekkers zoals C difficile. Een Salmonella besmetting kan dan leiden tot een infectie bij een dosis dat 1000 maal lager is als iemand antibiotica gebruikt!

Neem daarom alleen een antibioticum wanneer dat echt nodig is en de kuur afmaken. Als u dat niet doet is het heel goed mogelijk dat sommige van de oorspronkelijke pathogenen blijven zitten en ze zo resistentie kunnen ontwikkelen.

Microben diversiteit is belangrijk